Anh lính lãng mạn, hào hoa xuất thân Hà Nội như ngỡ ngàng, ngơ ngác, đầy vui sướng khi thấy các cô gái Thái xinh đẹp đang múa lượn trong ánh lửa trại sáng rực và tiếng khèn trầm bổng. Và đây nữa, dáng vẻ uyển chuyển gợi cảm của cô gái Thái trên chiếc thuyền độc mộc mới đáng yêu làm sao:

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.

Những bông lau đong đưa theo chiều gió, hay là dáng điệu và ánh mắt đong đưa của cô gái trên thuyền? Dù hiểu theo cách nào cũng thật là đẹp. Hiếm có những câu thơ độc đáo, có duyên và hay đến thế!

Điểm tựa và cốt lõi của bài thơ là hình ảnh đoàn quân Tây Tiến vừa chân thực, vừa lãng mạn và bi tráng. Người lính Tây Tiến được tác giả khắc họa sắc nét từ ngoại hình đến nội tâm. Quang Dũng tô đậm những cái khác lạ, sử dụng linh hoạt biện pháp nghệ thuật tương phản, với trí tưởng tượng phong phú, nên hình ảnh người lính Tây Tiến đã tác động mạnh và sâu vào sự rung cảm của người đọc. Đây là vẻ ngoại hình độc đáo đến khác thường, gây ấn tượng đặc biệt về người chiến sĩ Tây Tiến:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới.

Sống nơi rừng thiêng nước độc, vô vàn gian khổ, nên bộ đội Tây Tiến thường bị sốt rét, da xanh xám, rụng hết tóc, hoặc phải húi trọc đầu. Hình ảnh ấy trông vừa thương, vừa thấy ngồ ngộ. Cùng thời, nhà thơ Tố Hữu cũng mô tả về anh Vệ quốc quân: “Giọt giọt mồ hôi rơi/ Trên má anh vàng nghệ” (bài Cá nước). Các chi tiết: “dữ oai hùm”, “mắt trừng gửi mộng qua biên giới” biểu hiện cái tướng mạo phi thường, dữ dội và cả lòng căm thù giặc của người lính Tây Tiến khiến kẻ địch phải khiếp sợ, được nhà thơ khéo léo kết hợp với vẻ đẹp nội tâm rất đáng yêu của các anh: “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Đấy là nỗi nhớ nhà, nhớ người yêu, nhớ các thiếu nữ Hà thành duyên dáng – một nỗi nhớ chân thực và rất lãng mạn của những chàng trai hào hoa, phong nhã gốc Hà Nội. Có lẽ chỉ có “dáng kiều thơm” mới xứng với kẻ anh hùng! Câu thơ tuyệt diệu! Thật thế. Thi sĩ Tản Đà tài danh, nổi tiếng đa tình, có hồi sinh chắc cũng phải nể !

Quang Dũng biểu hiện cảm xúc xót thương vô hạn và ca ngợi cái chết bi hùng của người lính Tây Tiến:

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.

Những cái chết xa nhà, xa quê hương. Đó là sự thật, là cái bi, thể hiện nỗi đau nghẹn ngào trong lòng tác giả. Bộ đội Tây Tiến biết là phải hy sinh, nhưng lý tưởng cao đẹp khiến các anh tự giác đón nhận hy sinh, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng: “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”. Lại nhớ đến hình ảnh người ra đi cứu nước trong bài “Tống biệt hành” của Thâm Tâm: “Chí nhớn chưa về bàn tay không/ Thì không bao giờ nói trở lại”. Bộ đội Tây Tiến chiến đấu xa quê hương, lúc chôn cất không có ván, chỉ có manh chiếu bọc thân! Các anh đã “về đất” – chứng tỏ sự hy sinh vì Tổ quốc rất thanh thản. Nhà thơ dùng từ rất hay, dùng cách nói giảm, làm nhẹ nỗi đau, độc đáo mà lại đậm tính dân tộc. Sự hy sinh của các anh khiến sông núi cũng xúc động, cảm thông: “Sông Mã gầm lên khúc độc hành”! Đấy là tiếng khóc thống thiết, nỗi đau xé ruột của nhà thơ, của nhân dân, của đất trời trước cái chết của người chiến sĩ Tây Tiến. Đó cũng là khúc nhạc trầm hùng của núi rừng Tây Bắc đưa tiễn các anh.

“Tây Tiến” của Quang Dũng là một đỉnh cao của thơ ca viết về người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam từ sau Cách mạng Tháng Tám – 1945. Qua nỗi nhớ thương đồng đội, nhà thơ đã dựng lên bức tượng đài sừng sững mà bi tráng, rất đẹp và sinh động để ca ngợi người lính Tây Tiến oai hùng. Bài thơ kết tụ tài hoa nghệ sĩ của Quang Dũng, với ngôn từ đặc sắc, hình ảnh độc đáo, gợi cảm và giàu âm điệu – mà nói như thi sĩ Xuân Diệu: “Nghe như ngậm nhạc trong miệng”.

(Đọc Tây tiến chợt nhớ: Đất Thăng long linh thiêng – Hào hoa… Các chiến sỹ Tây tiến – các chàng trai Hà nội khi nao làm dòng chữ ấy thêm lấp lánh trong tâm khảm  mọi người… BTH).